نورون‌های آیینه‌ای و جنسیت

Friends series – detail of two teenage girls, one comforts and regrets another

مطالعات رفتاری نشان می­دهد که زنان اغلب در انجام کارهای احساسی از مردان بهتر عمل می­کنند. به عنوان نمونه مطالعات بسیاری نشان می­دهد که زنان در رمزگشایی نشانه­های احساسی غیر کلامی، مزیت دارند. همچنین زنان در برانگیختگی عاطفی و بروز احساس نسبت به مردان عملکرد بهتری دارند. این یافته­ها موافق با یافته­های دیگری درباره برخی اختلالات روانی مانند اوتیسم و شخصیت ضد اجتماعی است که در بین مردان شایع­تر از زنان می­باشد. این بیماری­ها عمدتاً با فقدان همدلی در شخص همراه است.

بارون کوهن استدلال می­کند که تمامی ویژگی­های افراد را می­توان بر حسب دو بعد تقسیم بندی کرد: «همدلی»(Empathy) و «سازماندهی»(Systemizing) . همدلی به فرد امکان می­دهد که رفتار شخص دیگر را پیش بینی کند و احساسات دیگران را ملاحظه و مراعات نماید. سازمان­دهی مستلزم فهم نظام­های قانون­مند و قاعده محور و توجه به جزئیات است.

مغزجنس نر به سوی سازمان­دهی(S>E) و مغز جنس ماده به سوی همدلی(E>S)  متمایل است. اگر چه نه تمامی مردان «مغز نر» و نه تمامی زنان «مغز ماده» دارند. مطالعات پرسشنامه­ای نشان می­دهد که این تفاوت به طور واقعی وجود دارد.

آیا این تفاوت صرفاً یک توصیف برای رفتار زنان و مردان است و یا واقعاً مکانیزم­های زیربنایی عصب شناختی متفاوتی در زنان و مردان وجود دارد؟

تصویربرداری­‌های مغزی نشان می­دهد که در ارتباط اجتماعی که با احساسات همراه است، فعالیت سیستم نورون­های آیینه­‌ای در بین زنان و مردان متفاوت است. تصویربرداری عصبی نشان می‌­دهد که ابراز احساس بیشتر در زنان و انطباق بدنی بیشتر آنها در مراودات احساسی، با فعالیت بیشتر سیستم نورون­های آئینه‌­ای همراه است. آمار نشان می­دهد که احتمال ابتلا به اوتیسم در پسرها چهار برابر دخترهاست و احتمال بروز بیماری آسپرگر در آنها ده برابر بیشتر از دخترهاست. (بیماری آسپرگر بیماری از طیف اختلال اوتیسمی می­باشد.) خصوصیات عصب شناختی افرادی با این اختلالات نشان می­دهد که آنها دارای افراطی­ترین گونه مغز «نر» هستند.

«مغز نر نمونه!» وقتی که به ذهن خوانی می­پردازد هیچ نشانه­ای از خود بروز نمی­دهد و مدار مربوط به حس همدلی در این مغز، بهت زده و گیج باقی می­ماند. افراطی­ترین نمونه مغز «ماده» برعکس در زمینه همدلی و درک احساسات و افکار دیگران بی­نظیر و برجسته است. در آزمون بارون کوهن که در خصوص دریافتن احساسات دیگری فقط از طریق چشمانش است، معمولاً زن­ها بیشتر از مردها امتیاز می­آورند. اما وقتی که موضوع تفکر سازمان یافته و منظم به میان می­آید، «مغز نر» بهتر از «مغز ماده» عمل می­کند.

بارون کوهن می­گوید: بهترین الگو این است که مغزی «متعادل» داشته باشیم. مغزی که در هر دو زمینه همدلی و سازماندهی قدرتمند باشد. برای مثال، پزشکی که از هر دو مهارت مذکور بهره­مند باشد می­تواند هم بیماری را با دقت تشخیص دهد و هم روش درمانی و مؤثری را ارائه کند و در عین حال بیمار نیز احساس می­کند شنیده می­شود، درک می­شود و دلسوزانه با او رفتار می­شود.

منابع:

Schulte- Ruther Martin & et al, Gender differences in brain networks supporting empathy, NeuroImage, 2008, 42: 393- 403

گلمن دانیل، هوش اجتماعی، ترجمه حمیدرضا بلوچ، نشر رخ مهتاب، چاپ دوم،1391